Από τις απαρχές της εμφάνισής του ανθρώπου στη γη, βασική ενόρμηση του ήταν η επιβίωση. Η κάλυψη των πρωταρχικών αναγκών ήταν απαραίτητη για τη διαβίωση του. Η αναζήτηση τροφής, καταφυγίου και ρουχισμού για την προστασία από τις περιβαλλοντικές συνθήκες και κατ’ επέκταση η αναπαραγωγή και η ένταξη σε μικρές κοινωνικές ομάδες αποτελούσαν και αποτελούν μέχρι σήμερα τις βασικές ανάγκες για την επιβίωσή του. Η κάλυψη των αναγκών διαβίωσης και ασφαλείας δημιουργούν στον άνθρωπο μιας πρώτης μορφής ικανοποίηση και ευχαρίστηση.

Η κάλυψη και διασφάλιση των πρωταρχικών αναγκών, σύμφωνα με τη θεωρία της πυραμίδας του Maslow (Αμερικάνος ψυχολόγος που σχηματοποίησε την ιεράρχηση των αναγκών του ανθρώπου σε μορφή πυραμίδας), αφήνει ελεύθερο το πεδίο για αναζήτηση και επίτευξη περαιτέρω στόχων και την κάλυψη άλλου είδους αναγκών, όπως ανάγκες συντροφικότητας, φήμης, κύρους και αποδοχής από την κοινωνία, πνευματικές και φιλοσοφικές ανάγκες, καθώς και ανάγκες αυτοπραγμάτωσης, όπως το να νιώθει κανείς πλήρης και ολοκληρωμένος.

Με σχετική ασφάλεια θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κάλυψη αναγκών, η κοινωνική αποδοχή, η συντροφικότητα, η επίτευξη στόχων, η αυτοπραγμάτωση είναι επιμέρους μονοπάτια που οδηγούν στο δρόμο της ευτυχίας του ανθρώπου. Αναπόφευκτα όμως, τίθεται το ερώτημα γιατί υπάρχουν τόσοι άνθρωποι γύρω μας που ενώ έχουν καλύψει και διασφαλίσει ανάγκες όπως αυτές που προαναφέρθηκαν δείχνουν και είναι δυστυχισμένοι; Γιατί κι εμείς οι ίδιοι από καιρό σε καιρό υποφέρουμε; Γιατί υποφέρουν οι αγαπημένοι μας, σύντροφοι, παιδιά, γονείς και φίλοι; Ακόμη και άνθρωποι οι οποίοι μέσα από το έργο ζωής τους έχουν βιώσει ολοκλήρωση και αυτοπραγμάτωση υποφέρουν ενίοτε βιώνοντας αυτό που θα περιγράφαμε ως «δυστυχία». Άνθρωποι που «φαινομενικά» έχουν «όλα όσα ένας άλλος άνθρωπος θα ονειρευόταν» είναι βυθισμένοι στη θλίψη και άνθρωποι που παλεύουν να επιβιώσουν μοιάζουν πιο χαρούμενοι και ολοκληρωμένοι. Συμβαίνει αυτό διότι αποτυγχάνουμε να καλύψουμε επαρκώς τις παραπάνω ανάγκες ή υπάρχει κάτι άλλο βαθύτερο και διαφορετικό;

Ο πραγματικά ευτυχισμένος άνθρωπος βιώνει γαλήνη, εσωτερική ηρεμία, δεν έχει πολλές εσωτερικές συγκρούσεις κι όταν έχει συγκρούσεις καταφέρνει γρήγορα να επανέρχεται στο κέντρο του και να βρίσκει τη συναισθηματική του ισορροπία. Σέβεται, αποδέχεται, φροντίζει και αγαπά τον εαυτό του και κατ’ επέκταση σέβεται και αποδέχεται τους ανθρώπους και τις καταστάσεις γύρω του. Είναι δεκτικός στο απρόβλεπτο της ζωής και αντιμετωπίζει τις προκλήσεις με στωικότητα και εγκαρτέρηση. Δεν είναι μοιρολάτρης, αλλά συμπορεύεται παράλληλα με τα εκάστοτε δεδομένα της ζωής του αφήνοντας από τη μια τη μοίρα να ξεδιπλώσει όσα του επιφυλάσσει και παρεμβαίνοντας από την άλλη σύμφωνα με την ελεύθερη βούλησή του και μέχρι εκεί που φτάνουν οι δυνατότητές του. Βιώνει πληρότητα και ολοκλήρωση, όμως βιώνει και κάτι περισσότερο:  ευδαιμονία.

Οι βασικοί δρόμοι που οδηγούν στην ευτυχία είναι τρεις και είναι ανεξάρτητοι από την κάλυψη ή μη των παραπάνω αναγκών του ανθρώπου:

1.  Η ανάληψη της ευθύνης της ζωής του και η αναγνώριση ότι για τα πάντα υπάρχει η ελευθερία της επιλογής. Όταν δεν υπάρχει η επιλογή να πράξουμε υπάρχει η επιλογή να σκεφτούμε.

2. Η κατανόηση ότι δεν έχει σημασία τι ακριβώς συμβαίνει σε έναν άνθρωπο, ποιο γεγονός ή ποια κατάσταση καλείται να αντιμετωπίσει, αλλά πως ο ίδιος  αντιλαμβάνεται τι του συμβαίνει και τι σκέφτεται για αυτό.

3. Η βίωση της ζωής του στο εδώ και τώρα, στο παρόν και όχι σε χρόνο μελλοντικό ή παρελθοντικό.

Ένα συνηθισμένο χαρακτηριστικό των δυστυχισμένων ανθρώπων είναι ότι θεωρούν πως η πηγή της δυστυχίας τους βρίσκεται σε κάποιο παράγοντα (άτομο, γεγονός ή κατάσταση) έξω από αυτούς. Για κάποιους είναι ο σύντροφός τους που είναι ανυπόφορος, για άλλους ο εργοδότης που είναι απαιτητικός, για κάποιους τα παιδιά τους που είναι ανυπάκουα και ασεβή και για άλλους η κοινωνία που τους αδίκησε με υψηλούς φόρους, με άδικους νόμους, με άνιση μεταχείριση. Για ακόμη πιο πολλούς ανθρώπους, για την τωρινή τους δυστυχία ευθύνονται οι γονείς που δεν τους πρόσεξαν όσο έπρεπε, δεν τους έδωσαν ευκαιρίες, ήταν αυστηροί, σκληροί και άδικοι.

Η ελευθερία της επιλογής έγκειται στο ότι κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να επιλέξει αυτό που θεωρεί καλύτερο για εκείνον. Μπορεί να πάρει διαζύγιο από ένα γάμο που μοιάζει βασανιστικός, όπως μπορεί να παραιτηθεί από μια δουλειά που δεν τον εκφράζει. Και εδώ γίνεται αντιληπτό ότι οι άνθρωποι επιλέγουν τη δυστυχία τους. Σε κάθε λύση που του προτείνεται το «δυστυχισμένο» άτομο θα έχει έναν ίσο αντίλογο: Μα έχω μικρά παιδιά, πώς να χωρίσω; Μα χρειάζομαι χρήματα, πώς να αφήσω τη δουλειά μου; Οι απαντήσεις αυτές, κι άλλες παρόμοιες για πολλές και ποικίλες καταστάσεις, δηλώνουν ότι στο άτομο έχει γίνει μια εσωτερική επεξεργασία, μια «ζύγιση» των υπέρ και των κατά και έχει επιλέξει να παραμείνει στην παρούσα κατάσταση.

Το να επιλέγει ένας άνθρωπος να παραμένει σε μια κατάσταση που τον κάνει δυστυχισμένο γίνεται για δύο λόγους: μπορεί να φοβάται την αλλαγή, όποτε η γνώριμη δυστυχία του είναι προτιμότερη από την αγωνία και την ανασφάλεια μιας καινούργιας κατάστασης που δεν γνωρίζει ή μπορεί, όντας δυστυχισμένος, να αντλεί μεγαλύτερη συμπόνια, προσοχή και ενδιαφέρον από τους οικείους του που θα στραφούν προς εκείνον με τη στάση: «Πω πω τι τραβάς καημένε μου;». Στους κύκλους των ψυχολόγων λέγεται πως «η θέση του θύματος είναι περιζήτητη!» αλλά και κατ’ αντιστοιχία, υπάρχει και το ρητό που λέει: «Αν δε σου αρέσει εκεί που βρίσκεσαι, μετακινήσου, δεν είσαι δέντρο!».

Στη ζωή όμως συμβαίνουν και μη αναστρέψιμα γεγονότα, γεγονότα πέρα από τον έλεγχο του ανθρώπου που προκαλούν πόνο, θλίψη, απόγνωση και απελπισία. Γεγονότα που δημιουργούν συνθήκες από τις οποίες ένας άνθρωπος δεν μπορεί απλώς να μετακινηθεί και να μεταβεί σε μια νέα πραγματικότητα. Η ελευθερία της επιλογής του ατόμου στην περίπτωση αυτή έγκειται στο ότι ναι μεν δεν μπορεί να πράξει, μπορεί όμως να σκεφτεί, να αξιολογήσει, να φιλτράρει και να χαρακτηρίσει μια κατάσταση μέσα του.

Ο πόνος, η θλίψη, η απόγνωση, η απελπισία είναι όλα συναισθήματα που αναπόφευκτα υπάρχουν στη ζωή, που ανεξαιρέτως θα βιωθούν από όλους τους ανθρώπους και αυτή είναι η διαφορά τους με τη δυστυχία: αυτά είναι συναισθήματα που βιώνονται και κάνουν τους κύκλους τους, η δυστυχία όμως είναι κατάσταση επιλογής που παραμένει και βαλτώνει. Έχει εντελώς διαφορετική έννοια το «πονάω, είμαι στεναχωρημένος και βιώνω απόγνωση γιατί μου έχει συμβεί το τάδε» με το «είμαι δυστυχισμένος με τη ζωή μου». 

Η δυστυχία προκύπτει από τις σκέψεις, τις συνδέσεις και τους συσχετισμούς που κάνει το άτομο αναλογιζόμενο τι του συμβαίνει. Δεν αφήνεται  να βιώσει καθαρά το συναίσθημα του πόνου ή της θλίψης, αλλά το πλαισιώνει με σκέψεις όπως: «Γιατί αυτό να συμβεί σε μένα;», «Πάντα ήμουν άτυχος και τώρα συνέβη και αυτό», «Δεν θα μπορέσω ποτέ ξανά να σταθώ στα πόδια μου», «Καταστράφηκα», «Είμαι τόσο αδύναμος και καταδικασμένος».

Το μόνο που πραγματικά έχει σημασία είναι το πώς αντιλαμβάνεται ένας άνθρωπος αυτό που του συμβαίνει. Για το λόγο αυτό, παρατηρούμε ότι το ίδιο ακριβώς γεγονός μπορεί να συμβεί σε δύο διαφορετικούς ανθρώπους και παρόλα αυτά να λάβουμε δυο εντελώς διαφορετικές αντιδράσεις καθώς και διαφορετική αντιμετώπιση. Ακόμη πιο χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι και εμείς οι ίδιοι παρατηρώντας τη ζωή μας βλέπουμε ότι έχουμε διαφορετική αντιμετώπιση απέναντι σε ένα συγκεκριμένο γεγονός σε διαφορετικές φάσεις.  Τη μια στιγμή αισθανόμαστε για την ίδια κατάσταση με τον ένα τρόπο και την άλλη στιγμή αλλιώς.

Τι είναι αυτό που αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη όταν οι αντικειμενικές συνθήκες παραμένουν ίδιες; Αλλάζει ο τρόπος που το βλέπουμε, ο τρόπος που το αντιλαμβανόμαστε και το αξιολογούμε και ο τρόπος που το φιλτράρουμε μέσα από την κατανόησή μας. Συνεπώς, κανένα γεγονός και καμία κατάσταση δεν έχει σημασία παρά μόνο το τι σκεφτόμαστε εμείς για αυτήν.

Η καλύτερη απόδοση του παραπάνω συλλογισμού έχει δοθεί από τον Επίκτητο (Έλληνας στωικός φιλόσοφος  50 μ.Χ. – 138 μ.Χ.) με τη φράση: «Ταράττει τους ανθρώπους ου τα πράγματα, αλλά τα περί των πραγμάτων δόγματα», δηλαδή: «Οι άνθρωποι ταράζονται όχι από αυτά που συμβαίνουν, αλλά από την άποψή τους για αυτά που συμβαίνουν».

Συνοψίζοντας τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι τόσο η ανάληψη της ευθύνης για τη ζωή μας και η ελευθερία της επιλογής  όσο και η συνειδητοποίηση ότι δεν έχει σημασία τι ακριβώς μας συμβαίνει αλλά τι πιστεύουμε εμείς για αυτό που μας συμβαίνει είναι τα δυο πρώτα βασικά βήματα που οδηγούν στο δρόμο της ευτυχίας και σε συνδυασμό με τη βίωση της ζωής μας σε χρόνο παροντικό βιώνουμε ευδαιμονία.

Ένα συνηθισμένο ρητό που μεσουρανεί σε εγχειρίδια αυτοβοήθειας για την αντιμετώπιση του άγχους και αποδίδεται, με κάποιες επιφυλάξεις, στον Λάο Τσε (Κινέζος φιλόσοφος 6^ος ή 4^ος αιώνας π.Χ), λέει: «Όταν είσαι θλιμμένος, ζεις στο παρελθόν. Όταν είσαι αγχωμένος, ζεις στο μέλλον. Όταν είσαι γαλήνιος, ζεις στον παρόν». Πρόκειται για μια φράση χιλιοειπωμένη μεν, σοφή δε, που εμπεριέχει ένα μεγάλο μυστικό της ζωής και της ευτυχίας, αυτό της παρουσίας και ύπαρξης του ατόμου στο εδώ και τώρα. Όντας παρών στο τώρα, ο άνθρωπος συντονίζεται με το γίγνεσθαι της παρούσας στιγμής, αποδεσμεύοντας τη σκέψη του τόσο από πεσιμιστικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις του παρελθόντος όσο και από αγχωτικές εκτιμήσεις και προσδοκίες του μέλλοντος. 

Όταν ο νους του ανθρώπου ταξιδεύει στο παρελθόν και παράλληλα νιώθει αρνητικά συναισθήματα, όπως λύπη και απογοήτευση, αυτό συμβαίνει γιατί προσεγγίζει το παρελθόν είτε με μια θλιμμένη νοσταλγία για τις «ένδοξες μέρες» που πέρασαν ανεπιστρεπτί, είτε για λάθη που δεν διορθώθηκαν και μια αυτοσυγχώρεση που δεν ήρθε ποτέ.

Κι όταν ο νους του ανθρώπου ταξιδεύει στο μέλλον και παράλληλα νιώθει αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος, αγωνία, φόβο και ανησυχία, αυτό συμβαίνει γιατί προβάλλει στο μέλλον τα αποκυήματα της φαντασίας του, πιθανά σενάρια που έχει δημιουργήσει σκεπτόμενος απαισιόδοξα, σε μια προσπάθεια πρόβλεψης του πώς θα εξελιχθούν τα ζητήματα που τον απασχολούν. Η αλήθεια όμως είναι πως την πραγματική έκβαση των καταστάσεων δεν μπορούμε να τη γνωρίζουμε με ακρίβεια και πολλές φορές η ζωή μας έχει εκπλήξει με ανατροπές. Ωστόσο, αυτός ο τρόπος σκέψης έχει ήδη επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία και τη διάθεση του ατόμου.

Παραμένοντας συντονισμένο στο παρόν, το άτομο έχει τη δυνατότητα να βιώνει τη ζωή σε αληθινό χρόνο, χωρίς να αναλώνεται σε ενεργοβόρες και περιττές διαδικασίες αναμόχλευσης πεπερασμένων βιωμάτων παρελθοντικών καταστάσεων ή νοητικής, φαντασιακής μετάβασης σε άγνωστα μονοπάτια πιθανών, ανησυχητικών εκβάσεων που μπορεί ποτέ να μη συμβούν.

Η μεταφορά της σκέψης στο παρελθόν εξυπηρετεί το άτομο μόνο στο βαθμό που θα το βοηθήσει να αξιολογήσει προηγούμενες συμπεριφορές του και καταστάσεις και μέσα από τη διαδικασία αυτή να εξελιχτεί και να γίνει καλύτερο. Αντίστοιχα, η μεταφορά της σκέψης στο μέλλον έχει νόημα μόνο για να μπορέσει το άτομο να προετοιμαστεί και να οργανώσει τον τρόπο δράσης του σε ζητήματα που θεωρεί πως θα προκύψουν ως απόρροια των τωρινών δεδομένων της ζωής του. Η συναισθηματική φόρτιση και εμπλοκή που τον καθηλώνει είτε στο παρελθόν είτε στο μέλλον δεν τον εξυπηρετεί σε τίποτα παρά μόνο στο να ενισχύει τη δυστυχία του.

Ολοκληρώνοντας θα λέγαμε πως η ευδαιμονία για τον άνθρωπο δεν είναι κάτι άπιαστο και θεωρητικό. Η ευτυχία είναι μια υπαρκτή και ουσιώδης πιθανότητα στην ανθρώπινη ζωή και μια προοπτική που προϋποθέτει όμως τακτική πνευματική εξάσκηση πρώτον στην αναγνώριση της ελευθερίας της επιλογής και της ανάληψης της προσωπικής ευθύνης, δεύτερον στην κατανόηση ότι δεν έχει σημασία κανένα γεγονός παρά μόνο οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και τα πιστεύω μας για το ίδιο το γεγονός και τρίτον στην προσπάθεια βίωσης της ζωής στο εδώ και τώρα.